سازه های آبی شوشتر

سازه‌های آبی شوشتر در دوران ساسانیان، جهت بهره گیری از نیروی آب به‌عنوان محرک آسیابهای صنعتی ساخته شده است. در این مجموعه بزرگ، ساختمان آسیابها، آبشارها، کانالها و تونلهای عظیم هدایت آب و سیکا که محلی جهت استراحت و تفریح است قابل توجه و جالب هستند. در سفرنامه مادام ژان دیولافوآ باستان شناس نامدار فرانسوی از این محوطه به عنوان بزرگ‌ترین مجموعه صنعتی پیش از انقلاب صنعتی یاد شده است.با تشکیل پایگاه سازه‌های آبی و گسترش فعالیت‌های پژوهشی پیرامون این سازه‌ها ابتدا پرونده مجموعه آسیابهای شوشتر که سالها در لیست پیشنهادی ثبت جهانی ایران قرار داشت تهیه گردید. اما به پیشنهاد و نظر کارشناسان میراث جهانی یونسکو مبنی بر اینکه محوطه آسیابها تنها بخشی از مجموعه بهم پیوسته سازه‌های آبی در شوشتر است تهیه پرونده منظومه آبی تاریخی شوشتر در دستور کار قرار گرفت. این پرونده پس از تکمیل و رقابت موفقیت آمیز در مقایسه با آثار پیشنهادی دیگر، از سوی سازمان میراث فرهنگی کشور به عنوان دهمین اثر ایران به کمیته میراث جهانی یونسکو ارائه شد. سرانجام در نشست سالانه اعضای این کمیته در ۲۶ ژوئن ۲۰۰۹ (۵ تیرماه ۱۳۸۸) در شهر سویل اسپانیا، این پرونده با احراز معیارهای ۱، ۲ و ۵ با عنوان نظام آبی تاریخی شوشتر در فهرست میراث جهانی یونسکو با شماره ۱۳۱۵ به ثبت رسید.

تونل، پل، بند و آسیاب آثار شاخص دانش مهندسی آب در ایران باستان بوده است. یكی از مهمترین آثار برجسته مهندسی آب خوزستان در حوزه رودخانه‌های دز، كرخه و كارون دیده می‌شود، آثاری كه قدمت آنها به بیش از 2 هزار سال (دوران هخامنشی و ساسانی) می‌رسد.در اینجا شوشتر را موزه زنده صنعت آبی ایران باستان می‌دانند، شهری كه قریب به 100 بنای آبی باستانی را در خود جای داده است. شاید بند باستانی میزان، ‌نهر باستانی داریون و آبشارهای شوشتر را بتوان شناسنامه مهندسی آب ایران دانست.كنترل سیلاب‌ها و از همه مهمتر تامین آب كشاورزی به روش سقلی، شاهكار ایرانیان باستان در ساخت سازه‌های آبی خوزستان است.مجموعه منحصر به فرد سازه‌های آبی تاریخی خوزستان در شوشتر هنوز هم ظرفیت علمی مناسبی را فراروی متخصصان علوم آبی كشورمان قرار داده است،‌آبه گفته لوركانو، مجموعه آبی شوشتر یگانه و بی‌نظیر است اگرچه این مجموعه شباهت‌هایی با سازه‌های شیبان در یمن دارد و مثل آن آب را به دو قسمت تقسیم می‌كند.وی اظهار كرد: این مجموعه در دوره‌های مختلف از عیلامی تا ساسانی مرمت شده و در حال حاضر نیز كارایی دارد.پیترو لوركانو، اثر سازه‌های آبی تاریخی شوشتر را بی‌بدیل و در جهان بی‌همتا خواند و نظر شخصی خود را در مورد این اثر مثبت اعلام كرد. به اذعان وی ثبت جهانی سازه‌های شوشتر و دیگر آثار تاریخی این شهر كار ساده‌ای نیست، زیرا كار ثبت آن نوآورانه است، سایت ‌های باستان ‌شناسی فراوانی وجود دارند كه تاكنون به ثبت نرسیده اما این اثر، مهمترین یادگار ادوار گذشته در جهان است.لوركانو به ارزش زیباشناسی این سازه‌ها اشاره كرده و گفته سازندگان نشان داده‌اند كه زیبایی را در كنار كاربری آن لحاظ می‌كرده‌اند.

• از مهندس نظری برای اینکه این مطلب را برای سایت تخصصی مهندسی آب فرستادن ،تشکر میکنیم.